تاریخ انتشار: نوامبر 21, 2018
اُتیسم(اوتیسم) به دنبال اثر متقابل دلایل ژنتیکی و محیطی رخ میدهد. در ارتباط با دلایل ژنتیکی تحقیقات زیادی انجام شده و ثابت شده است که ژنهای مختلفی در این اختلال نقش دارند. اما در ارتباط با عوامل محیطی چه میدانیم؟ در این مطلب توضیح میدهیم که چرا یافتن ارتباط اتیسم با عوامل محیطی دشوار است.
کدام فاکتورهای محیطی احتمالا در اتیسم موثر هستند؟
در گذشته «فاکتورهای محیطی» مجموعهای از عوامل شیمیایی و سمومی که فرد در ارتباط با آنهاست، تعریف میشد. اما امروزه دانشمندان فاکتورهای محیطی را به این شکل تعریف میکنند: هر عاملی که احتمال داشتن اختلال را بالا ببرد بدون اینکه در DNA آن فرد نقش داشته باشد.
در طی ۱۵ سال گذشته دانشمندان تحقیقات زیادی برای یافتن عوامل محیطی موثر بر اتیسم انجام دادند، ولی همچنان عوامل قطعی موثر بر این اختلال یافت نشده است. با این وجود عواملی مثل تولد نارس، اختلاف سن کم با خواهر یا برادر بزرگتر و تولد از مادر دیابتی به عنوان فاکتورهای موثر پیشنهاد شده است.
چرا هنوز فاکتورهای محیطی قطعی موثر بر اتیسم یافت نشده است؟
مطالعاتی که تاکنون در این زمنیه انجام شده است، نتایج متناقضی داشتهاند. به طور مثال بعضی مطالعات نشان دادند که مصرف ضدافسردگی طی دوران بارداری توسط مادر، احتمال اتیسم را در کودک افزایش میدهد؛ در صورتی که در بعضی مطالعات دیگر ارتباط معناداری در این زمینه پیدا نکردند.
از علل این تناقضها میتوان موارد زیر را نام برد:
⁃ بیشتر مطالعاتی که در این زمینه انجام شده، در جهت یافتن ارتباط بین یک فاکتور محیطی و شیوع اتیسم در جمعیت بزرگی از افراد بوده، نه پیدا کردن رابطه علت معلولی.
⁃ فاکتورهای مخرب متنوعی در ارتباط با عوامل محیطی هستند که نتیجهگیری را سخت میکند.
⁃ ارزیابی فاکتورهای محیطی بسیار دشوار است و مشکلاتی از قبیل ناآگاهی خانوادهها، فراموش کردن شرایطی که کودک با آنها در تماس بوده و حتی اغراق کردن شرایط وجود دارند.
کدام فاکتورها موثرتر در نظر گرفته شدند؟
با این وجود بعضی فاکتورها هستند که به عنوان عوامل موثر بین دانشمندان پذیرفته شدهاند. بیشتر این فاکتورها در «دوران بارداری» و «حین زایمان» اثر میگذارند؛ عواملی مثل زایمان پرهترم(زودتر از موعد)، وزن کم در زمان تولد، مادر مبتلا به دیابت و یا فشارخون بالا. البته مکانیسم این تاثیرگذاری همچنان بر دانشمندان پوشیده است.
از سایر فاکتورهای محیطی که احتمال میرود در بروز اتیسم موثر باشند؛ میتوان موارد زیر را نام برد:
عفونت و بیماریهای شدید مثل انفولانزا که بستری شدن مادر در دوران بارداری را در پی دارد، بیماریهای اتوایمیون مادر و مصرف داروی والپورات، آلودگی هوا و افسردگی مادر.
اثربخشی کدام فاکتورهای محیطی کمرنگتر در نظر گرفته میشود؟
با وجود احتمال وجود ارتباط بین اتیسم و بیماریهای ایمنی مادر، مشاهده شد تزریق واکسن مثل واکسن آنفولانزا و سیاه سرفه طی دوران بارداری تغییری در بروز اوتیسم ایجاد نکرد.
همچنین ارتباط بین واکسیناسیون دوران کودکی و بروز اوتیسم تایید نشده است. همچنین شواهدی مبنی بر تاثیرگذاری واکسیناسینون دیده نشده است.
به علاوه، دانشمندان نشان دادند سیگار کشیدن مادر طی دوران بارداری تاثیری بر بروز اوتیسم ندارد.
کدام فاکتورهای محیطی در کاهش بروز اتیسم موثر است؟
دانشمندان در تلاش هستند عوامل محیطی را که در کاهش بروز اتیسم نقش دارند، شناسایی کنند. تا کنون محققین مطرح کردند احتمالا مصرف ویتامین D ، اسید فولیک و ویتامین B-9 میتواند در کاهش بروز اتیسم موثر باشد، البته این یافتهها قطعی نیستند.
وظیفهی خانوادهها چیست؟
خانوادههایی که احتمال اتیسم در آنها بالا است، مثل خانوادههایی که یک فرزند اتیسمی دارند، قبل از بارداری باید مشاورههای ژنتیکی انجام دهند. مشاورههای عمومی مثل واکسن انفولانزا و مصرف مولتیویتامینها شاید به طور قطع موثر نباشد، اما ضرری هم ندارد.
یکی از نکتههای مهمی که باید در نظر داشته باشیم این است که حتی در حضور فاکتورهای محیطی احتمالا موثر، احتمال بروز اتیسم بسیار کم است. در مطالعهای که در سال 2014 در سوئد انجام شد، نشان داده شد تنها ۱.۵-۱ درصد زنانی که در طی دوران بارداری دچار عفونت شدند کودک اتیسمی به دنیا آوردند.
منبع:brainfacts.org