این روزها ربات انساننما، خودروهای بدون راننده، اینترنت اشیا و …، آزمایشگاهها را به مقصد منازل، خیابانها و حتی لباسهایمان ترک کردهاند. روشهای تصویربرداری هر روز ابعاد جدیدی از بدن -به ویژه مغز- را آشکار میکنند؛ همچنین CRISPR و ژندرمانی نیز آیندهای بسیار روشن را برای درمان و ریشهکنی بیماریها و ناهنجاریها رقم زدهاند. اگر نگاهی بر انقلابهای صنعتی جهان بیندازیم، میبینیم که ظهور موتور بخار نخستین انقلاب صنعتی را کلید زد و اسبهای بخار، بشر را از صرف نیروهای حیوانی و انسانی گزاف در کار بینیاز کردند.
اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20 خطوط تولید انبوه و الکتریسیته دومین انقلاب جهانی صنعتی را موجب شدند. سومین جهش در صنعت جهان با اختراع کامپیوترها، نیمهرساناها و اینترنت در دههی60 میلادی ایجاد شد و سرآغاز موج جدیدی از فناوریهای کامپیوتری بود. پروفسور کلاوس شواب، بنیانگذار مجمع جهانی اقتصاد و نویسندهی کتاب چهارمین انقلاب صنعتی معتقد است که ما در کوران شروع انقلابی دیگریم؛ انقلابی که جهان فیزیکی، دیجیتال و زیستی را با هم ترکیب میکند و علاوه بر صنعت، سبک زندگی، اقتصاد و شاید تعاریف ما از هویت و ویژگیهای انسان را نیز تغییر بدهد.
در میان کشورهای آسیایی کرهی جنوبی در دو دههی اخیر پیشرفت چشمگیری در حوزهی علوم اعصاب داشته است. مقالهی پیش رو اشارهایست به علل این پیشرفت و اهداف پروژههای در دست اقدام این کشور:
در سال 1998 دولت کره با هدف پررنگ کردن دانش مغز و اعصاب و افزایش رفاه مردم به وسیلهی صنعتیسازی و تسهیل استفاده از تکنولوژیهای نو، سند Brain Research Promotion Act را به تصویب رساند؛ محتوای این سند شامل تنظیم برنامههای سالانه در جهت سرعت بخشیدن به تحقیقات علوم اعصاب است که هر سال در گزارشی ارائه میشود. همچنین افزایش سرمایهگذاری از طریق همکاری چهار وزارتخانهی: علوم و فناوری اطلاعات و ارتباطات، آموزش و پرورش، صنعت، انرژی و تجارت و وزارت بهداشت در دستور کار این سند است. با حمایت دو برنامهی گسترش تحقیقات علوم اعصاب -نخست از سال 1998-2007 و سپس از 2008-2017- پیشرفت کرهی جنوبی در این حوزه چشمگیر بوده است. فاز سوم برنامهی گسترش از سال 2018-2027 با هدف برقراری ارتباط میان صنعت و دنیای علم و همچنین گسترش بیشتر پژوهش در دست تنظیم است. انستیتوی تحقیقات مغز کره طبق بند 17 سند گسترش تحقیقات علوم اعصاب (تأسیس مراکز تحقیقاتی) در سال 2011 تأسیس شد. در سال 2013 نیز انستیتوی علوم پایه با راهاندازی سه گروه پژوهشی علوم شناختی و اجتماعی، تصویربرداری علوم اعصاب و اختلالات سیناپسی مغز پا در عرصهی پژوهشهای علوم اعصاب گذاشت. پژوهشهای تصویربرداری مغز توسط بیش از 400 مرکز MRI در کشور پشتیبانی میشود. انستیتوی دانش مغز زیرمجموعهی انستیتوی علوم و فناوری کره جنوبی بر مکانیسمهای سلولهای گلیال و عصبی در اختلالات مغزی تمرکز دارد. KBRI در سوی دیگر با آنالیز مدارهای قشر آهیانهی خلفی پژوهشهایی دربارهی تصمیمگیری ادراکی انجام میدهد.
شروع برنامهی مغز کره
اخیراً وزارت علوم و فناوری اطلاعات و ارتباطات (MSIP) با تشکیل یک کمیتهی مشاور متشکل از خبرگان و پژوهشگران حوزهی اعصاب برنامهای 10 ساله برای “انقلاب در علوم اعصاب” تدوین کرد و در 30 مه 2016 “برنامهی مغز کره” را منتشر کرد. هدف کلی این برنامه آشکارسازی عملکردهای پیچیدهتر مغز و تقویت ارتباط صنعت و علوم اعصاب با ایجاد شبکههای محلی، کشوری و جهانی است. این برنامه هماکنون در فاز بررسی امکانپذیری و زیرساختهای تکنولوژی است و پروژهی اصلی در سال 2018 کلید خواهد خورد. تحقیق و توسعهی: دو نقشهی مغزی اختصاصی –نقشهی مکانیسم و ساختار عملکردی مغز و نقشهی چگونگی پیشرفت اختلالات عصبی به ویژه آنهایی که با کهولت سن مرتبطاند- تا سال 2023، ابزارهای تصویربرداری پیشرفتهتر برای نقشهبرداری مداری-عملکردی مغز، فناوریهای هوش مصنوعی (در بخش هوش مصنوعی به آن پرداخته خواهد شد) و بانک مغز کره از دیگر اهداف اجرایی این برنامهی ده ساله خواهد بود. تخصیص بودجه توسط یک سیستم حرفهای تحت نظر بنیاد ملی تحقیقات کره انجام میگیرد.
همکاریهای جهانی
برنامهی MESO-BRAIN Initiative، که از بخش فناوریهای آیندهی (FET) کمیسیون اروپا (EC) بودجهای 3.3 میلیون یورویی دریافت کرده است، در پی ایجاد نقشهای سه بعدی از شبکههای عصبی انسان با بررسی دقیق الکتروفیزیولوژیکی و اپتیکی است. پروژه از سپتامبر 2016 به مدت سه سال به رهبری پروفسور ادیک رافایلوف از دانشگاه استون انگلستان کار خود را به پیش میبرد.
در سطح منطقه نیز کرهی جنوبی پیشنهاد ایجاد برنامهای را تحت عنوان پروژهی مغز آسیا میان سه کشور چین، ژاپن و کرهی جنوبی داده است.
دهمین کنگرهی بینالمللی IBRO در سپتامبر 2019 در شهر دائگو، کرهی جنوبی برگزار خواهد شد.
هوش مصنوعی
در 17 مارس 2016 کرهی جنوبی اعلام کرد که در 5 سال آینده 863 میلیون دلار را صرف حوزهی هوش مصنوعی خواهد کرد. این سخنان دقیقاً دو روز پس از شکست 4 به 1 Lee Sedol، یکی از برترین بازیکنان کرهای بازی Go، در مسابقهای رودررو با هوش مصنوعی (الگوریتم AlphaGo که توسط شرکتی از مجموعهی گوگل به نام DeepMind طراحی شده بود) صورت گرفت؛ این همزمانی نگرانیهایی را در مطبوعات کره در ارتباط با قدرت گرفتن هوش مصنوعی و خطرات آن به راه انداخت. رئیسجمهور کره در سخنرانی مربوط به اختصاص این بودجه به هوش مصنوعی گفت: “ما باید بسیار شکرگزار AlphaGo باشیم، چون پیش از آنکه دیر شود اهمیت هوش مصنوعی را به ما گوشزد کرد.”
از سال 2013 دو شرکت اگزوبرین و دیپ ویو (با حمایت وزارت علوم) در زمینهی هوش مصنوعی کار میکنند اما در مقایسه با همتایان خارجی خود عقبتر هستند. استارتآپهایی نظیر AIBrain، Bona Vision و Yujin Robot در حال گسترش رباتهایی با هوش مصنوعی هستند. شرکت Shinhan Investment Corp نیز علاقهمند به استفاده از هوش مصنوعی در مسائل مالی و حقوقی است؛ اتفاقی که میتواند شرکتها را به مشاورین حقوقی بینیاز کند. پس از شکست Lee Sedol، شرکتهای بزرگ کرهای (نظیر LG, Samsung, SK Telecom, KT, Hyundai) به واسطهی انستیتوی سیاستگذاری و تحقیقات نرمافزاری (SPRi) دور هم جمع شدند و با سرمایهگذاری بالغ بر 7.5 میلیون دلار در مؤسسهی تحقیقات هوش مصنوعی، پروژهی مشترکی را در هوش مصنوعی شروع کردند. مقامات اجرایی این کشور در تاریخ 16 فوریه 2017 با برگزاری جلسهای به بررسی ابعاد حقوقی، اخلاقی و قانونی فناوریهای هوش مصنوعی و ماشینهای بدون راننده پرداختند و برای بررسیهای دقیقتر خطرات احتمالی پیشرو برنامهریزی کردند. HUBO ربات انساننمای دوپاست که توسط انستیتوی علم و فناوری کره طراحی و ساخته شده است. این ربات با همتای خود در ژاپن به نام ASIMO رقابتی تنگاتنگ در ویژگیهایی نظیر سرعت، حرکت و دویدن، پایین آمدن از پلکان و حرکت دادن انگشتان به صورت مستقل دارد.
منبع: مجله مغز و شناخت، شماره 2، تابستان 1396